Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ / TÜRK DİLİ TARİHİ
Η τουρκική γλώσσα ανήκει στην οικογένεια των ουραλο-αλταϊκών γλωσσών, στην υποκατηγορία των αλταϊκών γλωσσών, που εμφανίζουν κοινά χαρακτηριστικά. Συγκεκριμένα, η τουρκική γλώσσα παρουσιάζει τα παρακάτω βασικά χαρακτηριστικά:
α) Είναι συγκολλητική γλώσσα, δηλαδή η παραγωγή και η κλίση των λέξεων γίνεται με τη συγκόλληση επιθημάτων.
β) Η συγκόλληση επιθημάτων αλλά και ολόκληρη η δομή της γλώσσας βασίζεται στο φαινόμενο της φωνηεντικής αρμονίας.
γ) Δεν υπάρχουν γραμματικά γένη, αλλά ούτε και άρθρα.
δ) Όσον αφορά στη διάταξη των όρων της πρότασης, το ρήμα βρίσκεται στο τέλος της πρότασης. Το δε υποκείμενο, προηγείται του ρήματος και βρίσκεται τις περισσότερες φορές στην αρχή της πρότασης. Το αντικείμενο τίθεται πριν από το ρήμα, όταν η έμφαση της ενέργειας δίνεται σε αυτό.
Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Η τουρκική γλώσσα έχει περάσει από έξι στάδια:
Α’: Αλταϊκή περίοδος
Η τουρκική δεν αποτελεί ακόμη ξεχωριστή γλώσσα. Ανήκει στην πρώιμη αλταϊκή γλώσσα μαζί με άλλες συγγενείς γλώσσες, μεταξύ των οποίων και η μογγολική.
Β’: Πρώιμη Τουρκική περίοδος
Η τουρκική αποσπάται από την πρώιμη αλταϊκή γλώσσα. Πιστεύεται ότι η τουρκική, η μογγολική και η μαντσού-τουγκούζ γλώσσες δημιουργήθηκαν σε αυτή την περίοδο.
Γ’: Πρώτη Τουρκική περίοδος
Σε αυτό το στάδιο η τουρκική έχει αποσπασθεί από τις συγγενείς της γλώσσες και αποτελεί πλέον μία αυτόνομη γλώσσα. Η τουρκική που μιλούν οι Ούννοι ανήκει σε αυτή την περίοδο. Λεπτομέρειες για τα χαρακτηριστικά της γλώσσας αυτής της περιόδου δεν γνωρίζουμε, λόγω της απουσίας γραπτών κειμένων. Από αυτή την περίοδο σώζονται μεμονωμένες λέξεις της τουρκικής.
Δ’: Παλαιά Τουρκική περίοδος
Η περίοδος αυτή φτάνει χρονικά μέχρι τον 10ο αιώνα. Σε αυτό το διάστημα η γλώσσα χωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες: α) την τουρκική των Γκιοκτούρκ και β) την τουρκική των Ουιγκούρ. Τα πρώτα κείμενα που είναι γνωστά ως κείμενα αυτής της περιόδου, είναι οι μνημειακές επιγραφές Ορχούν του 8ου αιώνα. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται στα μνημεία είναι πολύ εξελιγμένη και εξιστορεί τα πολεμικά κατορθώματα των βασιλιάδων ή δίνει διάφορες συμβουλές στις επόμενες γενιές. Απ’ την ύπαρξη αυτών των επιγραφών γίνεται αντιληπτό ότι ο γραπτός λόγος έχει δημιουργηθεί σε παλαιότερες περιόδους. Ο γραπτός λόγος που δημιουργήθηκε μετά τα μνημεία Γκιοκτούρκ της παλαιάς τουρκικής περιόδου είναι έργα της τουρκικής Ουιγκούρ. Αυτά τα έργα έχουν εξολοκλήρου σχέση με τις θρησκείες μανή και βουδισμό. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των έργων βρέθηκαν στις ανασκαφές στην περιοχή Τουρφάν. Τα πιο γνωστά είναι το Altun Yaruk και το Sekiz Yükmek. Αυτά τα έργα περιλαμβάνουν την εξιστόρηση της ζωής του Βούδα, τα βασικά στοιχεία του βουδισμού και κάποιες προσευχές.
Ε’: Μέση Τουρκική περίοδος
Η περίοδος αυτή ξεκινά από τις αρχές του 10ου αιώνα και φτάνει μέχρι τον 13o αιώνα. Αυτή την περίοδο έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές στη γλώσσα και στον τουρκικό πολιτισμό. Το Ισλάμ αυτή την περίοδο έγινε η επίσημη θρησκεία και ως αλφάβητο καθιερώθηκε το αραβικό. Το «Kutadgu Bilig», το «Divan-Lugat-it Türk» και το «Atabet-ül Hakayık» είναι τα πρώτα γνωστότερα Ισλαμικά τουρκικά έργα αυτής της περιόδου. Το «Kutadgu Bilig» είναι ένα έμμετρο ποιητικό έργο που ολοκληρώθηκε το 1069 από τον Yusuf Has Hacip και αναφέρει με ποιο τρόπο οι κρατικοί λειτουργοί πρέπει να συμπεριφέρονται απέναντι στο λαό και τις υποχρεώσεις και ευθύνες των ανθρώπων μέσα στην κοινωνία. Το «Divanü Lugat-it Türk» που γράφτηκε επίσης τον 11o αιώνα από τον Kaşgarlı Mahmut είχε σκοπό να διδάξει στους Άραβες την τουρκική γλώσσα. Αυτό το έργο στην πραγματικότητα είναι ένα λεξικό, που περιέχει επίσης παραδείγματα από δημοτικά τραγούδια, παροιμίες και εκφράσεις και είναι πολύ σημαντικό από πλευράς ιστορίας της γλώσσας και του πολιτισμού. Επίσης, ο Kaşgarlı Mahmut είναι ο πρώτος
γλωσσολόγος. Το δεύτερο έργο είναι το «Atabet-ül Hakayık» που γράφτηκε στις αρχές του 12ου αιώνα από τον Edip Ahmet. Στο έργο αυτό ο συγγραφέας αναφέρεται στην αρετή της θρησκείας, την επιστήμη, τη φιλαργυρία, τη γενναιοδωρία κ.λ.π.
ΣΤ’: Τουρκική περίοδος
Η περίοδος αυτή ξεκινά από τις αρχές του 13ου αιώνα και φτάνει μέχρι τον 20ο. Προς το τέλος του 13ου αιώνα αρχίζουν και δημιουργούνται διαφορετικές μορφές γραπτού λόγου μεταξύ Ανατολικών και Δυτικών Τούρκων. Η τουρκική της Ανατολίας είναι η κοινή γλώσσα που χρησιμοποιούν οι φυλές της κεντρικής Ασίας. Η δε Δυτική Τουρκική, προέρχεται από τα Οθωμανικά και Αζερικά τουρκικά. Η διαφορά μεταξύ αυτών των δύο διαπιστώθηκε στο τέλος του 15ου
αιώνα.
Η δυτική τουρκική γλώσσα που μιλούν στην Ανατολία (Μ. Ασία) χωρίζεται σε τρεις περιόδους:
α) Παλαιά Οθωμανικά:
Πρόκειται για την παλαιά τουρκική της Ανατολίας (Μικράς Ασίας), η οποία είναι και η πρώτη περίοδος της Δυτικής Τουρκικής. Τοποθετείται χρονικά μεταξύ 13ου και 15ου αιώνα. Περιείχε τις ιδιαιτερότητες της Παλαιάς Τουρκικής, η οποία ήταν ο γραπτός λόγος των Σελτσούκων, των ηγεμόνων της Ανατολίας (Μικράς Ασίας) και των πρώτων Οθωμανών. Σε αυτή την περίοδο δεν υπάρχουν ακόμη πολλές αραβικές και περσικές λέξεις και προσδιορισμοί.
β) Οθωμανικά τουρκικά:
Ανήκουν στη δεύτερη περίοδο της Δυτικής Τουρκικής, που τοποθετείται χρονικά μεταξύ του 15ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Σε αυτή την περίοδο τα ίχνη της Παλαιάς Τουρκικής έχουν εξαφανιστεί. Η Αζέρικη Τουρκική αποσπάται σε αυτή την περίοδο. Η επίδραση της αραβικής και της περσικής γλώσσας είναι έντονη. Η Οθωμανική τουρκική, που ήταν ο επίσημος γραπτός λόγος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, διατήρησε την ύπαρξή της πέντε αιώνες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η ομιλούμενη τουρκική αναπτύχθηκε, εμπλουτίστηκε με ξένες λέξεις και προετοιμάστηκε για το γραπτό λόγο του μέλλοντος. Σε αυτό το διάστημα
η προφορική λαϊκή λογοτεχνία, η οποία προερχόταν από παλαιότερες εποχές, συνεχίστηκε, και τα έπη, οι ιστορίες και τα δημοτικά τραγούδια μεταφέρθηκαν στο γραπτό λόγο.
γ) Τουρκικά της Τουρκίας:
Η ονομασία που δίνουμε στη γλώσσα η οποία αρχίζει από την περίοδο της Β’ Συνταγματικής Μοναρχίας και φτάνει μέχρι τις μέρες μας είναι τα Τουρκικά της Τουρκίας και αποτελεί προϊόν του ρεύματος της Εθνικής Λογοτεχνίας. Αυτή την περίοδο οι αραβικές και οι περσικές λέξεις ολοένα και μειώνονται, ενώ αρχίζουν να προστίθενται πρώτα γαλλικές και αργότερα αγγλικές λέξεις στην γλώσσα. Τα νέα τουρκικά είναι αποτέλεσμα του εθνικιστικού ρεύματος που είχε σκοπό ο γραπτός οθωμανικός λόγος να προσεγγίσει τον προφορικό, κι έτσι να δημιουργηθεί ένας νέος γραπτός λόγος. Η εφαρμογή του λατινικού αλφαβήτου με την καθοδήγηση του Κεμάλ Ατατούρκ, αποτέλεσε μία μεγάλη γλωσσική μεταρρύθμιση (3 Νοεμβρίου 1928).
Η τουρκική γλώσσα ομιλείται σε ευρεία κλίμακα σε όλο τον κόσμο, έχει δε επεκταθεί σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη, όπως στα ανατολικά της Μογγολίας, στο εσωτερικό της Κίνας, δυτικά στο εσωτερικό της πρώην Γιουγκοσλαβίας, στα βόρεια της Σιβηρίας και στην πόλη Καζάν κοντά στη Μόσχα, νότια στη Βαγδάτη και στα σύνορα του Λιβάνου. Στις μέρες μας απαντά με διάφορες παραλλαγές σε κάποιες περιοχές των παρακάτω κρατών:
Κίνα, Μογγολία, Ρωσία, Καζακιστάν, Κιργκιζιστάν, Τατζικιστάν, Αζερμπαϊτζάν, Ουζμπεκιστάν, Αφγανιστάν, Περσία, Ιράκ, Συρία, Κύπρος, Ελλάδα, Βουλγαρία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Σκόπια, Ρουμανία, Πολωνία, Ουκρανία και Μολδαβία.
Από την Τουρκική Γραμματική στα Ελληνικά, Βασίλης Δαφνοπατίδης, Χριστίνα Σανλίογλου – Εκδόσεις Perugia.